Wisła Śmiała i Górki Zachodnie

[uwaga sierpień 2014! Przy przystani narodowego Centrum Żeglarstwa trwają od sierpnia 2014 prace przy rozbudowie przystani. Miejsce prac nie ma oświetlenia nocnego i jest oznakowane pomarańczowymi kulistymi bojami. Prace potrwają do 2016 roku. Artykuł na ten temat - tutaj]

Górki Zachodnie - stolica polskiego żeglarstwa
Górki Zachodnie to dzielnica Gdańska. W praktyce - zupełnie oddzielny organizm, leżący na peryferiach głównego miasta (do centrum około 12 km). Odludzie. Połączenie z centrum miasta zapewnia jedna linia autobusu miejskiego (111). Górki Zachodnie pretendują do miana stolicy polskiego żeglarstwa, morskiego, do miana największego polskiego portu jachtowego. Ściślej - grupy portów które tutaj są usytuowane. Przyznaję - takie określenia są w pełni uzasadnione.

Wisła Śmiała - Przełom Wisły - Rozlewisko Wisły Śmiałej
Pod tyloma nazwami funkcjonuje pas wody przy Górkach Zachodnich, łączący Martwą Wisłę z Zatoką Gdańską. Część z nich to nazwy nieoficjalne, przyjęte przez żeglarzy. Tyle tytułem wstępu, a teraz więcej szczegółów o tym ważnym dla żeglarzy rejonie.


Aby powiększyć zdjęcie kliknij tutaj. Fot. Marek Czasnojć, archiwum Biura Rozwoju Dróg Wodnych w Gdańsku. Marina Delphia to obecnie Marina Przełom.


Panorama Rozlewiska Wisły Śmiałej. Na horyzoncie przystanie AKM, Galion i NCŻ, na prawo od nich - wyjście na Zatokę. Fot. Piotr Salecki (2009)

Rozlewisko Wisły Śmiałej i... Wisły Martwej
To nazwa nieoficjalna, używana jednak powszechnie przez żeglarzy. Formalnie miejsce to nosi nazwę Wisły Śmiałej, a samo połączenie z Zatoką - Przełomu Wisły Śmiałej. Faktycznie, zgodnie z praktycznie używaną nazwą, rzeka w tym miejscu utworzyła sporych rozmiarów rozlewisko. Można tu swobodnie halsować, także morskimi jachtami o większym zanurzeniu. Płycizny, zaznaczone są na mapie, z kolei te na szlaku żeglugowym oznakowane są pławami kardynalnymi.  Na akwenie tym  odbywają się szkolenia żeglarskie a nawet regaty, dla których jest to "zapasowy" akwen, gdy sztormowa pogoda uniemożliwia wyjście na Zatokę Gdańską. Inne zatokowe porty nie mają takiego "wewnętrznego" akwenu do żeglowania.


Naturalny, dalszy ciąg Rozlewiska - odcinek Martwej Wisły do mostu pontonowego w Sobieszewie - fot. P. Salecki (2009). Obecnie w tym miejscu jest most zwodzony [2018]

Od południa ogranicza zasięg Rozlewiska Martwa Wisła. Jednak rzeka ta w tym miejscu również rozlewa się szeroko, tworząc, aż do mostu pontonowego w Sobieszewie, naturalne przedłużenie akwenu szkoleniowo-regatowo-treningowego w Górkach Zachodnich. Dlatego, pisząc Rozlewisko, chciałbym zaproponować "rozciągnięcie" tej nazwy  także na wody Martwej Wisły do wspomnianego mostu pontonowego. Jachty wypływają z portów w Górkach na kilkugodzinne pływania, halsują tutaj i nie mają zamiaru przepływać dalej (kotwice w pobliżu mostu nie trzymają!). Stanowi to praktyczny powód, dla którego obsługa mostu pontonowego, często nie otwiera mostu w regulaminowych godzinach, nawet widząc w pobliżu jachty! Dlatego najlepiej z wyprzedzeniem poinformować obsługę o zamiarze przejścia, nadając sygnały dźwiękowe  (ale trzeba podpłynąć w pobliże "kantorka" obsługi mostu na północnym brzegu), lub dzwoniąc. Namiary, regulaminowe godziny otwarcia - niżej, w linku o moście w Sobieszewie.

• Informacje o moście pontonowym w Sobieszewie - tutaj.
  [2018] Obecnie w miejscu mostu pontonowego jest most zwodzony.
  
• Informacje o całym szlaku Martwej Wisły - tutaj.

Od wschodniej strony Rozlewisko ogranicza brzeg Wyspy Sobieszewskiej, z groblą (okresowo niknącą pod wodą), biegnącą wzdłuż brzegu i rozdzielającą Rozlewisko od jeziora Ptasi Raj, będącego faktyczną ostoją ptactwa i rezerwatem przyrody.


Użytek ekologiczny "Zielone Wyspy" - fot. Marek Opitz

Zielone Wyspy
Zachodni brzeg to mokradła będące prawdziwą wylęgarnią komarów. To tak zwane "Zielone Wyspy". Obecnie (od 2010 roku) jest to użytek ekologiczny, przez co naturalne miejsce do rozwoju i powstania kolejnych przystani w Górkach zostało zablokowane. Na szczęście, nie do końca, dlatego że żeglarze z Gdańskiej Federacji Żeglarskiej (skupiającej większość dużych gdańskich klubów) podjęli negocjacje z ekologami, zmierzające do uzyskania zgodny na rozbudowę przystani na obrzeżach owego "użytku". Trzymam więc kciuki za powodzenie owych rozmów. Więcej o owym "użytku ekologicznym Zielone Wyspy" przeczytacie w moim portalu - tutaj.


Widok jak z obrazka. Wschodni brzeg Rozlewiska w pobliżu Górek Wschodnich. Fot. Piotr Salecki (2009)

Akwen pełen żagli i uwagi nawigacyjne
Podczas pływania tutaj należy zwrócić uwagę na mniejszych od nas - dziesiątki optymistów, bezkabinowych jachtów klas regatowych, czy desek z żaglem. Uważajmy na nich i ustępujmy im z drogi, a przynajmniej nie wymuszajmy na siłę pierwszeństwa. To także tor wodny, wodny którym przepływają kutry rybackie (płynąc nagminnie z nadmierną prędkością, powodującą uciążliwe kołysanie w portach), pchacze transportujące na pontonach nadbudówki dla statków, powstające w firmach ulokowanych na terenie dawnej Stoczni Wisła. Wkrótce mogą się tu pojawić większe jednostki, płynące z Zatoki do bazy Lotosu na Martwej Wiśle. W tym celu przebudowywany jest fragment szlaku wodnego w przewężeniu Martwej Wisły - gdzie kiedyś zlokalizowana była śluza. Południową część Rozlewiska, w pobliżu połączenia z Martwą Wisłą, przecina linia energetyczna, o wysokości 19 metrów nad wodą, a więc mająca bezpieczną wysokość dla większości jachtów. Dużym problemem dla żeglarzy są okresowe "cofki" wody z Bałtyku, co okresowo oznacza "przytopienie" przystani w rejonie Rozlewiska a dla żeglarzy - poważne czasem uszkodzenia jachtów. Ostatni tak groźny sztorm jesienią 2009 roku, opisany jest w moim portalu - tutaj.


Wyjście na Zatokę - falochron wschodni. Fot. Piotr Salecki (2005)


Wyjście na Zatokę. Fot. Piotr Salecki (2005)


Wyjście na Zatokę - falochron wschodni. Fot. Piotr Salecki (2005)


Wyjście na Zatokę - głowica falochronu wschodniego. Wychodzący jacht zamierza nieco zbyt blisko przepłynąć  koło falochronowej głowicy. Fot. Piotr Salecki (2005)

Połączenie z Zatoką Gdańską
Od północy Rozlewisko zwęża się, przechodząc w uregulowane ujście (tytułowy Przełom Wisły) do Zatoki Gdańskiej. Jest to ujście które powstało przed laty, poprzez przerwanie przez wody Wisły wałów przeciwpowodziowych. Przez lata było tu niebezpieczne, nieuregulowane wejście. Miejsce kilku tragedii i głośnych wypadków z udziałem jachtów żaglowych, w tym słynnego "Eurosa". Obecnie solidne falochrony i gęste oznakowanie dzienne i nocne (zwane przez żeglarzy tyczkami fasoli) pozwala na bezpieczne wejście do Górek Zachodnich. O historii Wisły i jej kilku ujściach do morza będzie można przeczytać wkrotce na stronie.

Podejście do Górek Zachodnich od Zatoki Gdańskiej
Podejście zaczynamy od rozpoznania właściwej mapy morskiej. Znający akwen oczywiście wchodzą "na pamięć". Charakterystyczne punkty na brzegu w okolicy Górek Zachodnich - to wysokie żurawie dźwigów dawnej Stoczni Wisła oraz kominy gdańskiej Rafinerii. Samo wejście jest bardzo dobrze oznakowane, także w nocy. Płynąc Zatoką z pewnością zauważymy także dźwigi i falochrony Portu Północnego. Omijamy je szerokim łukiem NIGDY nie zbliżając się do nich. W okolicy falochronów powstaje bowiem często zjawisko fali odbitej, która może zaskoczyć nas swoją wysokością i to... od zawietrznej burty! W rejonie tym przydarzyło się już kilka groźnych wypadków  nie tylko jachtom plażowym, które płynęły właśnie... zbyt blisko brzegu! 
Płynąc do Górek przecinamy tory podejściowy do Portu Północnego - oczywiście pod kątem prostym, bacznie obserwujemy okolicę - sprawdzając czy jakiś statek właśnie nie wychodzi z Portu Północnego (ruch w porcie to przeciętnie 1-2 statki na dobę). Kanał roboczy gdańskiego portu: 14 UKF. Telefony i kanały UKF wszystkich portów Zatoki Gdańskiej - tutaj.


Głowica falochronu wschodniego. Fot. Piotr Salecki (2009)


Głowica falochronu zachodniego. Zdjęcie pod słońce, obiecuję wymienić latem. Fot. Piotr Salecki (2009)


Falochron zachodni. Maszt radarowy. Z prawej wieża obserwacyjna Straży Granicznej. Fot. Piotr Salecki (2009)


Światło nawigacyjne u nasady falochronu zachodniego (od strony Rozlewiska). Fot. Piotr Salecki (2009)

Nabieżniki
Górki nie mają żadnych nabieżników dziennych. Nawigując, posługujemy się dwiema latarniami umieszonymi na głowicach falochronów, przy czym na falochronie zachodnim, jest dodatkowe światło nawigacyjne.
Głowica falochronu wschodniego: światło LGZ. Czerwona, okrągła rura z drabinką i panelem baterii słonecznych. Światło umieszczone jest na betonowej podstawie, otoczonej białą barierką. Charakterystyka świetlna: Fl(2)R5s.
Głowica falochronu zachodniego: światło PGZ. Rura zielona, z drabinką i panelem baterii słonecznych umieszczonych na górze. Całość umieszczona jest na wysokiej, p-omalowwanej na zielono podstawie betonowej, otoczonej barierką. Prowadzą do niej schody. Charakterystyka świetlna: Fl(2)G5s.
Falochron zachodni: wieża radarowa z dużej średnicy rurą pomalowaną od dołu na zielono, od góry na biało, oraz kolejne światło nawigacyjne na zielonej, kratowej wieży. Charakterystyka świetlna: Fl.Or.6s.


Tor wodny wyznaczają pławy drążkowe. Część z nich świeci. Fot. Piotr Salecki (2009)


Pława drążkowa (zwana także fasolą lub drążkiem fasoli). Fot. Piotr Salecki (2009)...


... i innego typu, klasyczna pława toru podejściowego. Fot. Piotr Salecki (2009)


Manewry podejściowe
Falochron wschodni, zakończony czerwoną latarnią wysunięty jest znacznie bardziej w Zatokę niż zachodni. Rejon na zachód od wejścia to spłycenia i podwodne przeszkody, między innymi schowane pod wodą resztki starej palisady, przez miejscowych żeglarzy zwanej Palisadą Cefeusza (od jachtu, który tutaj zakończył swój żywot). Miejsce to oznakowane jest pławą kardynalną. Szerokość wejścia wynosi około 100 metrów, jednak sam tor ma miejscami szerokość zaledwie około 30 metrów. Pomiędzy falochronami tor wodny wyznaczają czerwone i zielone pławy drążkowe (zwane także tyczkami fasoli). Większość z nich ustawiona jest naprzemiennie, niektóre tworzą bramki. Część z nich świeci. Głowica falochronu i falochron wschodni otoczony jest  kamiennymi głazami narzutowymi. Falochron zachodni początkowo również, jednak tam kamienny narzut przechodzi  w plażę, która swym jęzorem zdaje się miejscami sięgać prawie toru wodnego. Turyści pływają tu wpław, na materacach i innych zabawkach wodnych. Po wpłynięciu na Rozlewisko uważajmy na spłycenie po prawej stronie, na podejściu do przystani NCŻ I Galion, oznakowane dwiema pławami kardynalnymi. W okolicy  na wodzie mnóstwo dzieci i młodzieży trenującej na małych żaglówkach i windsurfingu.

• Dokładne oznakowanie nawigacyjne podejścia, wykaz wszystkich pław, znaków i ich charakterystyki świetlne znajdziecie tutaj (w przygotowaniu).
  

Jęzor plaży wysuwa się ku torowi wodnemu, który wyraźnie skręca w kierunku wschodnim. Fot. Piotr Salecki (2009)


Okolice Narodowego Centrum Żeglarstwa i rejon Przełomu Wisły Śmiałej to mrowie młodzieży trenującej na niewielkich jachtach i windsurfingu. Fot. Piotr Salecki (2009)

Zgłaszanie wejścia i wyjścia
Wbrew temu, co mówią i praktykują niektórzy, jachty nie mają obowiązku zgłaszania wyjścia i wejścia przez UKF.  Niestety, część bosmanów i pracownicy owych służb, nieprzyzwyczajonych do zachodzących zmian i coraz większej swobody żeglowania, wmawia żeglarzom, że owe rygory nadal istnieją. Oczywiście, możecie być indagowani lub nawoływani (jeśli akurat macie radio) przez nudzących się na służbie dyżurnych. Zapytają, skąd i dokąd płyniecie, ile osób macie na pokładzie. Takie informacje służą do przygotowywania statystyk i zestawień. o natężeniu ruchu wodnego. Straż Graniczna ma oczywiście także formalne prawo do kontroli każdego jachtu w dowolnym miejscu. 

Graniczny Punkt Kontroli
to pomost po prawej stronie - pierwszy, jaki zobaczycie po wpłynięciu na Rozlewisko. Cumuje przy nim zwykle statek ratowniczy SAR. Odprawy obowiązują jachty przypływające spoza strefy Schengen.


Nabrzeże Ptasi Raj to łącznik falochronu wschodniego z groblą, która turyści z Górek Wschodnich dochodzą do rezerwatu Ptasi Raj. Fot. Piotr Salecki (2009)


...Często to cumują jednostki o mniejszym zanurzeniu, jednak nabrzeże jest w złym stanie. Występuje falowanie wytwarzane przez przepływające kutry i statki. Cumujecie tu na własną odpowiedzialność. Fot. Piotr Salecki (2009)

Porty jachtowe Górek Zachodnich
Porty jachtowe w Górkach rozlokowane są wzdłuż Rozlewiska Wisły Śmiałej a ściślej na jego lewym, wschodnim brzegu. Są one zgrupowane w południowej część Górek Zachodnich (Neptun, JK Stoczni Gdańskiej, JK Portowiec) i w północnej - tuż nad morzem, przy faktycznym Przełomie Wisły Śmiałej (Narodowe Centrum Żeglarstwa, AZS Galion, Akademicki Klub Morski). Przystanie "północne" dzieli od "południowych" pas zieleni zwany "Zielonymi Wyspami", o których już poprzednio wspomniałem. W południowej części Rozlewiska, pomiędzy JK Stoczni Gdańskiej a Neptunem usytuowane są pomosty firmy Jabo, zajmującej się budową jachtów i statków a następnie nadwodna stacja benzynowa z solidnym pomostem. Stacja benzynowa ma swoje okresy wzlotów i upadków, skutkiem czego nie zawsze jest czynna [aktualizacja 2020 - stacja benzynowa od kilku lat jest nieczynna]. Zestawienie wszystkich przystani jachtowych w Górkach Zachodnich i w okolicy (wraz z linkami)  - na dole strony.

Do portów w Górkach od strony lądu
Do Górek Zachodnich dojeżdżamy mijając po drodze osławioną gdańską dzielnicę Stogi. To właśnie na Stogach zlokalizowane jest skupisko sklepów, poczta, bankomaty. Tam wiele załóg robi rejsowe zakupy. W samych Górkach jest tylko kilka mniejszych sklepów. Od Stogów do Górek prowadzi droga asfaltowa, powiedzmy sobie szczerze, w "ednim" stanie, pełna wybojów i zakrętów o 90^o. Jeden z nich, po minięciu po lewej stronie zbiorników z gazem, jest szczególnie niebezpieczny - bo całkowicie niewidoczny. Nie ostrzegają przed nim nawet znaki, a jedynie ograniczenie prędkości. Ślady wskazują na samochody "wyrzucone" z trasy na wirażu.

Do portów "południowych" prowadzi (prawie do końca) w miarę dobra droga asfaltowa. W pobliżu JK SToczni Gdańskiej zlokalizowana jest pętla autobusu 111. Do Neptuna trzeba się jednak  nieco przespacerować. Niestety, "pólnocne" porty jachtowe Górek - NCŻ i Galion - AZS nie mają żadnej miejskiej komunikacji. Pozostaje spacerek przez las, wśród namolnych dzików, przyzwyczajonych do karmienia przez miejscowych i turystów. Kluby podjęły jednak starania, aby miasto uruchomiło, przynajmniej sezonową, komunikację miejską na tym odcinku (mniejszymi autobusem). Kilka lat temu, po zbudowaniu hotelu Galion na terenie przystani AZS, od którego to hotelu nazwę przejęła cała przystań, koszmarną, pełną wybojów piaszczystą drogę zmodernizowano, układając nawierzchnię z płyt. Dzięki temu wielu armatorów zamieniło swoje samochody terenowe na klasyczne osobówki. Podczas upalnych weekendów droga ta staje się widownią dantejskich scen i awantur pomiędzy kierowcami, blokującymi przejazd i parkującymi "gdzie popadnie". W miejscu odejścia tej bocznej drogi, od głównej asfaltowej do Górek jest przystanek autobusowy, sklep a także prywatne domostwo, gdzie można nabić lub wymienić mniejsze i większe butle z gazem.


Stocznia i pomosty cumownicze firmy Jabo. Po lewej stronie (poza kadrem zdjęcia) pomost stacji benzynowej.  Fot. Piotr Salecki (2009)


Pomost stacji benzynowej - fot. Piotr Salecki (2009)

Drogi wodne z Górek Zachodnich
Górki mają bezpośrednie i pośrednie połączenie z Zatoką Gdańską. Na Zatokę możemy wypłynąć przez uregulowane falochronami ujście (tytułowy Przełom). Możemy także dopłynąć na wody Zatoki  Martwą Wisłą, po położeniu przed mostem wantowym na dalszym odcinku masztów. Przez wody portowe - dopłyniemy do obrotnicy, która rozwidla się w trzech kierunkach - na Motławę która dotrzemy do Mariny Gdańsk, wody Martwej Wisły - prowadzące przez zamknięte dla żeglugi turystycznej tereny stoczniowe, wreszcie Kanał Portowy (Kanał Kaszubski) - którym dopłyniemy do Zatoki Gdańskiej.

Z kolei płynąc Martwą Wisłą w przeciwnym kierunku dotrzemy do Sobieszewa. Po minięciu mostu pontonowego dopłyniemy do śluzy Przegalina, po przejściu której wypływamy na Wisłę. Płynąc na północ dotrzemy znów na wody Zatoki Gdańskiej - tym razem przez Przekop Wisły.

• O tych szlakach przeczytacie w dziale Po Wodach Gdańska - tutaj.

Płynąc Wisłą na południe dopłyniemy do śluzy Gdańska Głowa, po minięciu której Szkarpawą i Wisłą Królewiecką dopłyniemy na Zalew Wiślany, do Elbląga, na Kanał Elbląski i Pojezierze Iławskie. Jeśli ominiemy śluzę Gdańska Głowa i popłyniemy dalej Wisłą pod prąd, po minięciu Tczewa dotrzemy do śluzy Biała Góra, która oddziela Wisłę od Nogatu. Nogatem także dotrzemy do Szkarpawy, Zalewu Wiślanego lub Elbląga. Te wszystkie połączenia tworzą rozliczne "pętle" dzięki którym nasze rejsy mogą być bardzo urozmaicone.

• O tych szlakach przeczytacie na tej stronie w dziale Pętla Żuławska, Elbląski Węzeł Wodny, Zalew Wiślany, Kanał Elbląski-Pojezierze Iławskie. 

Panorama przystani Narodowego Centrum Żeglarstwa. Fot. Piotr Salecki (2009)


Panorama przystani JachtKlubu Stoczni Gdańskiej - fot. Piotr Salecki (2009)



Porty Górek Zachodnich - wykaz przystani i miejsc zaznaczonych na mapce
przystanie "północne"

• 1 Narodowe Centrum Żeglarstwa AWFiS - klikamy tutaj
  
• 2 Galion - AZS Centralny Ośrodek Sportu Akademickiego - klikamy tutaj
• 3 Akademicki Klub Morski - klikamy tutaj

przystanie "południowe"

• 5 Jacht Klub im. Conrada (północna część basenu) - klikamy tutaj
• 5 Marina Delphia - (południowa część basenu) klikamy tutaj
  (obecnie to Marina Przełom)
  
• 6 Jacht Klub Stoczni Gdańskiej - klikamy tutaj
• 9 Jacht Klub Neptun - klikamy tutaj

Inne miejsca postoju w pobliżu

• 8 Wodna stacja benzynowa - klikamy tutaj
  
• 7 Pomosty cumownicze firmy Jabo - klikamy tutaj
  
• 4 Nabrzeże Ptasi Raj (pomiędzy groblą a falochronem wschodnim) - klikamy tutaj
• 10 Baseny portowe dawnej Stoczni Wisła - klikamy tutaj
  
• Nabrzeże Sobieszewo - klikamy tutaj (poza mapką)
  

Przystanie jachtowe na Martwej Wiśle, do których najczęściej dopływamy przez Przełom Wisły

Martwą Wisłą w kierunku zachodnim

• Yacht Klub Północny (Stogi) - klikamy tutaj
• Gdański Klub Morski im. Zaruskiego (Stogi) - klikamy tutaj
• Stewa (Rudniki) - klikamy tutaj
• Bliza (Rudniki) - klikamy tutaj
• Pałac Młodzieży (Rudniki) - klikamy tutaj
  

Martwą Wisłą w kierunku wschodnim

• Tęcza - Wiślinka - klikamy tutaj
• Polski Klub Morski  - Wiślinka - klikamy tutaj
  
• Stocznia Galeon - Wiślinka - klikamy tutaj

Sondaż z kwietnia 2010 publikujemy dzięki uprzejmości Urzędu Morskiego w Gdyni - klikamy aby powiększyć

Piotr Salecki (luty 2011, aktualizacja wrzesień 2014, maj 2017, maj 2020)