Pomorski Szlak Żeglarski

Pomorski Szlak Żeglarski to: Zatoka Gdańska Szlak Po Wodach Gdańska Pętla Żuławska (Rzeki Delty Wisły) Zalew Wiślany Elbląski Węzeł Wodny Kanał Elbląski Pojezierze Iławskie kliknij na mapkę by ją powiększyć

Pomorski Szlak Żeglarski
Pomorski Szlak Żeglarski to droga wodna z Gdyni i Gdańska do Iławy i Ostródy – przez Zatokę Gdańską, Pętlę Żuławską (Rzeki Delty Wisły), Zalew Wiślany, Kanał Elbląski, Pojezierze Iławskie – to kilkaset kilometrów szlaków, połączonych ze sobą rzekami i kanałami. Szlak ten jest wciąż mało znany, a wielu wodniaków nie zdaje sobie sprawy z różnorodności i bogactwa tras żeglugowych oraz wyjątkowych budowli hydrotechnicznych łączących wymienione wyżej akweny.

Główną przyczyną owej niewiedzy jest brak wspólnej promocji i koncepcji „całego” szlaku. Oddzielnie reklamuje się się więc Pojezierze Iławskie, oddzielnie Krynica Morska i Mierzeja, Malbork, Kanał Elbląski i Gdańsk. Podział między dwa województwa, z których jedno ma na swoim terenie atrakcyjne Wielkie Jeziora Mazurskie, dodatkowo wspólne działania utrudnia. 

Istnieją różnego rodzaju stowarzyszenia i programy rozwoju szlaków wodnych – jak na przykład „Pętla Żuławska”, „Łączy nas Kanał Elbląski”, „Stowarzyszenie Gmin Zalewu Wiślanego”. Z oczywistych powodów te instytucje i programy promują tylko pewne wycinki szlaku, bo do tego zostały powołane.

Brak jednak perspektywicznego spojrzenia na całą drogę wodną, brak wspólnych wydawnictw informacyjnych i map, brak jednolitego oznakowania, niespójność w godzinach otwarć mostów zwodzonych i śluz utrudniajaca realizację rejsów.

Podejmując różnego rodzaju działania mam nadzieję to zmienić. Mam także nadzieję, że nie będę osamotniony w tych staraniach - zachęcam do współpracy a zainteresowanych proszę o kontakt.

Tylko koncepcja komplementarnej promocji całego szlaku, ma szansę sprawić iż będzie on postrzegany jako konkurencyjny wobec Wielkich Jezior Mazurskich, a z czasem być może nawet bardziej atrakcyjny. Temu ma służyć nowa inicjatywa pod nazwą Pomorski Szlak Żeglarski.

Piotr Salecki, tel. 501 647 139
piotr@zalewwislany.pl


Geneza nazwy i logo
Nazwa Pomorski Szlak Żeglarski została wymyślona przeze mnie w 2009 roku. Nazwa nawiązuje do podobnego szlaku w Szczecinie, gdzie lansuje się koncepcję Zachodniopomorskiego Szlaku Żeglarskiego. Podobnie zresztą "Pętla Żuławska" nawiązuje nazwą do "Pętli Wielkopolskiej". Zdaję sobie oczywiście sprawę z tego, że znaczna część akwenów przynależnych do szlaku leży na Warmii, jednak rozciąganie i tak już długiej nazwy wydało mi się bezsensowne.

Ponieważ sam pomysł jest jeszcze w fazie organizacji, jeśli ktoś zaproponuje lepszą nazwę - weźmiemy to chętnie pod uwagę. Cały czas poszukujemy również idealnego logo do prezentacji Pomorskiego Szlaku Żeglarskiego. Na razie na naszym logo widnieje barkas - łódź rybacka typowa dla akwenu Zalewu Wiślanego, położonego mniej więcej "pośrodku" całego szlaku. Akwenu łączącego w sobie cechy wód śródlądowych i morskich. Ale znów -  to  tylko wstępna  propozycja a każdy ciekawy pomysł będzie rozpatrzony.

kliknij na ten tekst lub na mapkę aby ją powiększyć

Akweny na Pomorskim Szlaku Żeglarskim
Na wstępie należy się wyjaśnienie, że cały podział jest mniej lub bardziej sztuczny. Służy on przede wszystkim możliwości "porcjowania" w osobnych działach olbrzymiej ilości materiałów i danych potrzebnych turystom wodnym.Dlatego też niektóre z owych regionów "zachodzą" na siebie, niejako w sposób naturalny.

• Zatoka Gdańska. To morskie wody osłonięte, z intensywnym ruchem statków do portów w Gdańsku i Gdyni. Wewnętrzna część, Zatoka Pucka jest akwenem płytszym i o wiele bardziej osłoniętym od fal. Ważniejsze przystanie i mariny: Gdańsk - marina na Starym Mieście, Gdynia, Hel, Jastarnia, Puck, Górki Zachodnie (sześć przystani).
  
• Po Wodach Gdańska. To szlaki wodne wokół Gdańska: Motława, Stara Motława, Kanał Kaszubski, wody portowe, Martwa Wisła, rozlewisko Wisły Śmiałej, szlaki kajakowe: Radunia, Opływ Motławy.  Układ dróg wodnych pozwala na zamknięcie większej lub mniejszej "pętli" przy wypłynięciu na wody Zatoki Gdańskiej. w trzech miejscach  - przez Kanał Portowy przy Westerplatte, w Górkach Zachodnich bądź w Świbnie przez Przekop Wisły. Główną drogę wodną stanowi Martwa Wisła. Na wielu odcinkach rozlewa się szeroko, umożliwiając swobodne pływania pod żaglami i halsowanie. Dzięki takiemu "okrężnemu" układowi dróg wodnych, przy złej pogodzie wodniacy i jednostki typowo śródlądowe mogą płynąć z Gdańska do Elbląga, Malborka czy Iławy bez wychodzenia na wody zatokowe (ale wtedy trzeba położyć maszt). Ważniejsze przystanie i mariny: Gdańsk - marina na Starym Mieście, Polski Klub Morski przy Twierdzy Wisłoujście, na Martwej Wiśle  przystanie "Stewa", "Pałacu Młodzieży", Gdańskiego Klubu Morskiego im. Zaruskiego i JachtKlubu Północnego, w Górkach Zachodnich Narodowe Centrum Żeglarstwa, "Galion" - AZS, AKM, JachtKlub Stoczni Gdańskiej, YachtKlub im. Conrada, i "Neptun". Przed Sobieszewem  trwa budowa przystani na prawym brzegu, za Sobieszewem kończy się budować port "Galeona" choć o jego dostępności dla wodniaków na razie niewiele wiadomo, powstają też kolejne przystanie. O ich uruchomieniu będziemy informować na łamach portalu.
  
• Pętla Żuławska. Region znany także pod nazwą Rzeki Delty Wisły. To szlak rzeczny, łączący Zatokę Gdańską i Szlak Po Wodach Gdańska z Zalewem Wiślanym i Elbląskim Węzłem Wodnym. Rzeczywiście, główne rzeki tworzą tytułową "petlę". Można ją opłynąć Wisłą, Szkarpawą i Nogatem. Pozostałe ważniejsze drogi wodne to Wisła Królewiecka, Tuga, zarośnięta Cieplicówka oraz szlaki kajakowe Linawa (odcięta stacją pomp) i Liwa. Ważniejsze przystanie: Świbno, Tczew, Malbork, Sztutowo, Drewnica, Drewnica-Żuławki, Osłonka.
• Zalew Wiślany. To akwen leżący niejako "pośrodku" Pomorskiego Szlaku Żeglarskiego. Zaliczany jest do morskich wód wewnętrznych, dzięki czemu porty mają tu  dzienne i nocne oznakowanie a żeglarze znakomity akwen do trenowania., doskonały w pierwszych krokach po "większej wodzie". Tu zaczynamy "stopniowanie trudności" i nabieramy nawyków odpowiednich w żegludze morskiej. Jednocześnie bliskość brzegów i sporo  dostępnych portów i miejsc schronienia daje poczucie bezpieczeństwa. Od wschodniej strony przylega Zalew Kaliningradzki, na który będziemy mogli pływać od wiosny 2010 roku. Od wschodu Pętla Żuławska a od południa Elbląski Węzeł Wodny. Ważniejsze przystanie i mariny: Krynica Morska, Frombork, Tolkmicko, Kąty Rybackie, Piaski, Nowa Pasłęka, Suchacz, Kadyny, Nadbrzeże, Kamienica Elbląska. Ważne miejsca schronienia: ujście Wisły Królewieckiej, ujście Szkarpawy, Zatoka Elbląska.
• Szlak Pasłęki. To rzeczny szlak "na uboczu" Zalewu Wiślanego, wiodący z Braniewa do Nowej Pasłęki. Obecnie dostępny tylko dla jachtów z położonym masztem. W ramach projektu rozwoju dróg wodnych do 2013 roku powstanie na nim infrastruktura dla żeglarzy, linie wysokiego napięcia zostaną poprowadzone pod dnem rzeki a dwa mosty w Ujściu i Nowej Pasłęce będą zwodzone. Ważniejsze przystanie: Braniewo, Stara Pasłęka - "Dom Rybaka" i przystań żeglarska.
  
• Elbląski Węzeł Wodny. To przyległe do Elbląga szlaki wodne rzeczne, kanałowe. i portowe. Rzeka Elbląg (zwana także Elblążką), Kanał Jagielloński, rzeki Tina, Dzierzgoń, Balewka, Fiszewka, Kowalewka, Wąska. Jedyny "rodzynek" - jezioro Druzno jest, z racji  postępującego procesu zarastania, spłycenia i funkcjonowania rezerwatu, również w istocie szlakiem kanałowym.  Z Elbląga możemy dostać się na szlak Kanału Elbląskiego i Dalej na Pojezierze Iławskie, na Zalew Wiślany lub na szlak Pętli Żuławskiej a dalej na Wisłę i  Szlak Po Wodach Gdańska i Zatokę Gdańską. Ważniejsze przystanie: w Elblągu - HOW "Bryza", "Wodnik", Nabrzeże miejskie przy Bulwarze Zygmunta Augusta, Węgle (baza rybacka dostępna dla wodniaków) na jeziorze Druzno.
  
• Kanał Elbląski. To wyjątkowa droga wodna z pięcioma zabytkowymi pochylniami, po których zamiast w śluzach pokonujemy różnice poziomów wodny. Często błędnie nazywany Ostródzko-Elbląskim lub Elbląsko-Ostródzkim. Kanał Elbląski łączy Elbląski Węzeł Wodny z Pojezierzem Iławskim. Ważniejsze przystanie i mariny: na Kanale praktycznie ich nie ma. Po remoncie Kanału przy pochylniach powstały nabrzeża cumownicze. Przystań dla wodniaków jest w Miłomłynie i w Wenecji nad Jeziorem Ruda Woda.
  
• Pojezierze Iławskie. To drugie co do wielkości pojezierze w Polsce. Najbardziej znanym i największym jeziorem Pojezierza Iławskiego jest Jeziorak, będący także najdłuższym jeziorem w Polsce. Pozostałe najważniejsze jeziora Pojezierza połączone kanałami lub przesmykami to Płaskie, Ewingi, Dauby, Ruda Woda, Bartążek, Drwęckie, Szeląg. Część, zwłaszcza mniejszych jezior i zatok objętych jest strefą ciszy (obecnie z racji zmiany w przepisach strefy ciszy w większości miejsc nie obowiązują). W 2007 roku na Jezioraku zrealizowano ciekawą inwestycję, ustawiając kilkanaście pływających pomostów  (z zapleczem sanitarnym na brzegu) w różnych  atrakcyjnych miejscach na szlaku, w tym wyspach. Pomiędzy nimi krąży statek-śmieciarka, odbierający śmieci i nieczystości. Ważniejsze przystanie i mariny: Iława, Siemiany, Jażdżówki, Makowo, Jerzwałd, Ostróda, Miłomłyn, Piławki.
  
• Kanał Ostródzki, Kanał Iławski, Kanał Dobrzycki, Kanał Bartnicki (Ducki). Kanały te są częścią systemu Kanału Elbląskiego i Pojezierza Iławskiego i łączą poszczególne jeziora ze sobą. Wyróżniłem je tutaj, gdyż są mało znane, a często uznawane za odcinek Kanału Elbląskiego.
  

O wyjątkowości Pomorskiego Szlaku Żeglarskiego świadczy między innymi:

• Różnorodność dróg wodnych – jeziora, rzeki, kanały, wody portowe, zalew, zatoka, w tym część szlaków pozwalająca na wybranie alternatywnych tras i unikalnych dróg okrężnych („Pętla Żuławska", "Po Wodach Gdańska"). Istniejące połączenia umożliwiają pokonanie prawie całego szlaku wodami śródlądowymi, bez wychodzenia na Zalew Wiślany czy Zatokę Gdańską, możemy też to zrobić na krótszych lub dłuższych odcinkach;
• Dostępność zarówno od strony Morza Bałtyckiego, jak i wód śródlądowych – Wisły, Noteci, Warty (Pętla Wielkopolska), Odry a dalej śródlądowych szlaków Niemiec i pozostałych państw na zachodzie Europy. Od wschodu połączenie przez Zalew Kaliningradzki z wodami Zalewu Kurońskiego, teoretycznie otwarte dla żeglugi przez Rosję;
• Położenie na trasie międzynarodowej drogi wodnej E-70 – z Berlina do Kaliningradu i Kłajpedy;
• Unikalne zabytki sztuki hydrotechnicznej, w tym wiele wciąż działających. Najsłynniejsze z nich to oczywiście pochylnie na Kanale Elbląskim, a także śluzy i zespoły śluz, węzły wodne, kanały, mosty zwodzone, pontonowe, obrotowe, stacje pomp, przepusty, jazy, zastawki, akwedukty, wrota przeciwpowodziowe, latarnie morskie, promy i wiele innych;
• Występujące na obszarze całego szlaku walory przyrodniczo-kulturowo-krajobrazowe, co sprawia iż możliwe jest połączenie turystyki wodnej z lądową. Zabytki architektury i techniki (na przykład działająca Żuławska Kolej Wąskotorowa, domy podcieniowe, wiatraki) zabytki sakralne, zabytki kultury mennonickiej, wyjątkowe w skali Polski i Europy rezerwaty przyrody – flory i fauny, jak chociażby zarastające jezioro Druzno, Zatoka Elbląska, czy Święty Kamień k/Tolkmicka;
• Miejsca wyjątkowe ze względu na ich znaczenie historyczne lub geograficzne, np. prawdopodobny rejon posadowienia osady Truso, Święty Gaj – miejsce śmierci Św. Wojciecha, zamek krzyżacki w Malborku, zamek w Gniewie, fromborska Katedra - miejsce wieloletniego pobytu Mikołaja Kopernika, Sztutowo – były niemiecki obóz koncentracyjny, Stare Miasto w Gdańsku, Twierdza Wisłoujście, Westerplatte, Latarnia w Nowym Porcie z kulą czasu, Statek-Muzeum Sołdek, Żuraw, żaglowiec Dar Pomorza, okręt Błyskawica, charakterystyczna, depresyjna kraina Żuław z najniższym punktem w Polsce… Można by wymieniać jeszcze długo…;

Wszystkie wymienione szlaki dostępne są dla śródlądowych jachtów żaglowych, a niektóre, ze względu na ograniczenia głębokości lub wysokości (niskie mosty) dla jachtów z położonymi masztami, motorówek bądź tylko kajaków. Różnorodność szlaków wodnych stwarza wyjątkowe możliwości w organizacji wypoczynku na wodzie.

Piotr Salecki (2009, aktualizacja 2017)